zaterdag, maart 13, 2004
De wetenschapsfilosoof Karl Popper (1902-1994) heeft de kern van zijn ideeën ontleend aan de Duitse psycholoog Otto Selz (1881-1943). Dit ontdekte de Groningse filosoof en psycholoog Michel ter Hark toen hij de vroege werken van Popper bestudeerde uit de periode dat hij werd opgeleid als leraar en psycholoog (circa 1926-1931). Popper zelf heeft altijd verkondigd (onder meer in zijn autobiografie 'Unended quest') dat hij zijn centrale idee geheel op eigen houtje heeft bedacht. Ter Hark schreef er een boek over Popper, Otto Selz and the rise of evolutionary epistemology, dat een dezer dagen verschijnt. De Oostenrijks-Britse filosoof Popper is de belangrijkste wetenschapsfilosoof van de twintigste eeuw. Zijn idee dat absolute zekere kennis niet bestaat en de wetenschap slechts door trial and error - hypotheses en weerleggingen - vooruitgang boekt, heeft algemeen ingang gevonden. De beste wetenschappelijke theorie is volgens Popper de theorie die openstaat voor weerlegging maar tot nu toe stand heeft gehouden. Maar niemand weet of morgen niet toch iets wordt gevonden dat de theorie wel degelijk zal doen wankelen. Theoriën die onweerlegbaar zijn, vormen daarom geen bijdrage aan de wetenschap. Vanzelfsprekend is dit niet, want voor Popper heerstte de gedachte dat wetenschappelijke kennis ontstaat door het verzamelen van observaties en andere feiten waaraan vervolgens een algemene conclusie wordt verbonden ('inductie') en het op zich voor de hand liggende idee dat een wetenschapper moeten zoeken naar bevestiging van zijn theorie ('verificatie'). Popper heeft daar een einde aan gemaakt: een goede wetenschapper werkt deductief, vanuit een probleemstelling, en zoekt juist naar weerleggingen van zijn theorie ('falsificatie'). ,,De vormende werking van Selz op Popper is zó groot, dat het voor mij onbegrijpelijk is dat hij Selz niet de credits heeft gegeven'', aldus Ter Hark. Ter Hark wil niet spreken van plagiaat. ,,Dat gaat te ver. Het is juist knap dat Popper dit uit het werk van Selz heeft opgepikt. Selz was in feite een geïsoleerde figuur, van zijn hoofdwerk uit 1922 zijn slechts 250 exemplaren verkocht.